İsrail gazı acil çözüm olamaz

Rus uçağının düşürülmesinden sonra Rusya’nın Türkiye’ye sattığı doğalgazı azaltması ya da kesme ihtimali karşısında yeni bir çare olarak İsrail gazı gündeme geldi. Bugün Türkiye’nin enerji alanında en önemli uzmanları arasında olan Necdet Pamir’e görüşlerini sordum.
Türkiye ile İsrail arasında küslük sona eriyor ve Doğalgaz alımı da gündeme geliyor. İsrail gazı nasıl gelebilir Türkiye’ye?
Pamir: Bu açıklamaların bir yanında, Rusya’ya karşı bir alternatif oluşturma algısı yaratma çabası vardır. Ama temel motivasyonun, bölgedeki siyasi gelişmeler çerçevesinde, ABD’den gelen telkinler olduğunu düşünmemiz için yeterli deneyim edindik.
Son yıllarda İsrail’in denizel alanında (offshore) keşfedilen önemli doğal gaz rezervlerinin varlığı biliniyor. İsrail, enerji güvenliği kaygıları nedeniyle, uzun süre bu gazın ihraç edilip edilmemesi konusunu kendi içinde tartıştı. Sonuçta, gazın % 60’ının iç tüketim ve gelecek nesiller için elde tutulması ve geri kalanının ihracı kararı alındı. Gazın pazarlanması için yıllardır; çeşitli ülkeler, boru hattı ve LNG seçenekleri değerlendiriliyor. Ancak Suriye krizi, karadan, Güney Kıbrıs Rum Cumhuriyeti ve Yunanistan yüzünden Doğalgaz boru hattının denizden geçirilmesi çok az ihtimal. Bir de yapım süreci var.
Türkiye’nin şansı var mı?
Pamir: Aslında İsrail açısından bakıldığında, ekonomik getirisi en yüksek seçenek Türkiye’ye ihraç seçeneğidir. Ancak, iki ülke arasındaki siyasi gerginlik ve her iki ülkedeki liderliğin “keskin görünümlü” çıkışları, kıyıdaş ülkelerin çatışan çıkarlarıyla da harmanlanınca, bugüne dek gazın Türkiye’ye pazarlanması yolunda somut bir adım atılamadı.
“Keskin görünümlü” ifadesini nende kullandınız?
Pamir: “Keskin görünümlü” ifadesini kullanmamın nedeni, gerek Erdoğan’ın ve gerekse Netenyahu’nun, mevcut gerilimi daha çok iç politika malzemesi olarak kullanmakta bugüne dek yarar görmüş olmaları nedeniyledir.
Oysa konuyu yakından izleyenler, her 2 ülke arasında gerek siyasi ve gerekse (özellikle) ticari ilişkilerin hiç kesilmemiş olduğunu bilirler. Çeşitli Türk şirketleri (en azından 4 şirket) uzun süredir, İsrail gazını ülkemize ulaştıracak projeler konusunda ciddi bir faaliyet ve rekabet içindedirler.
Siyasi küslük vardı ama ticari ilişkiler kesintisiz sürüyordu ve İsrail gazı Rus gazına alternatif olabilir öyle mi?
Pamir: İki tarafın siyasileri, “ikinci ve üçüncü kanal” görüşmelerini hiç terk etmemişlerdir. Ancak bugünden yarına bu gazın Türkiye’ye getirilmesi mümkün olmadığından, olası bir Rus gazı kesintisine en azından birkaç yıl acil çare olamayacağı da açıktır.
Peki, bu durumda İsrail Gazı’nın gündeme getirilmesi Rusya’ya, “kesersen kes ben de çare çok” resti mi?
Pamir: Tabii bu hamle, Türkiye’deki lider kadro tarafından, daha çok Rusya’ya karşı kısa vadede anlamı olmayan siyasi bir mesaj olarak düşünülmüş olabilir. Geri planında ise; Rusya’ya mesaj verilmesinde yarar gören ABD’nin etkisi olduğunu düşünmemiz için yeterli nedenimiz vardır.